Erfgoed onder de hamer

Een spel van liefde en het lot

Als kind speelde Peter Bernaerts tussen de kunstwerken in het veilinghuis van zijn ouders, maar tijdens zijn jeugd droomde hij van een journalistieke carrière. Na het afronden van zijn studie Romaanse filologie werd echter zijn passie voor schoonheid opnieuw aangewakkerd. Hij overwoog een antiquariaat te starten in het Antwerpse Zuid, maar voor hij deze plannen kon verwezenlijken, besloten zijn ouders hun veilinghuis te verhuizen van Mechelen naar dezelfde buurt in Antwerpen. Gedreven door wat leek op een teken van het lot, besloot Peter toch de familiezaak in te gaan, een pad reeds bewandeld door zijn broer Christophe. Samen namen zij de leiding over en onder hun beheer bloeide het veilinghuis op tot een prominente instelling met een geschiedenis van een halve eeuw. De perfecte mijlpaal om zowel terug te blikken als vooruit te kijken.

Wat is de grootste uitdaging die uw ouders moesten overwinnen?

Peter: Op het moment dat het veilinghuis in Mechelen nagenoeg failliet was, hebben ze toch de sprong gewaagd om in Antwerpen een groot pand te kopen in een buurt die op dat moment allesbehalve trendy was.

Wat was de belangrijkste waarde die jullie als tweede generatie meekregen?

Peter: Eerlijkheid. Wij wachten liever tot iemand voor zichzelf heeft uitgemaakt om met ons in zee te gaan. Hardcore selling is niet aan ons besteed. Ik zie mijn werk dan ook als een jeu d’amour et du hasard.

Hoe kijkt u vandaag naar de kunstwereld?

Peter: De vraag naar topstukken blijft groeien omdat er steeds meer mensen interesse hebben. We leven op dit moment in een enorm creatieve periode. De keerzijde is dat sommige werken soms te snel als kunst in de markt worden gezet. De expertise die we in de afgelopen vijftig jaar hebben opgebouwd, is dan ook onze grootste troef om de echte kunstwerken te onderscheiden. De tijd is onze grootste bondgenoot.

Wat is de meest memorabele veiling sinds je intrede in de familiezaak?

Peter: Ongetwijfeld de veiling van een werk van Magritte in 2001. Het was het enige, echt waardevolle stuk in de kunstcollectie van Sabena dat na het faillissement in handen kwam van curator Van Buggenhout. Een week voor de toewijzing moesten alle geïnteresseerde partijen hun idee pitchen. Zowel Christie’s als Sotheby’s hadden hun vertegenwoordiger gestuurd. ‘Dit kunnen we nooit winnen,’ dacht ik, maar tot mijn grote verbazing koos Van Buggenhout voor ons! Mijn vader was daarmee geslaagd in zijn levensmissie om Belgische kunst uit de handen van buitenlandse veilinghuizen te houden. Op de luchthaven van Zaventem hebben we uiteindelijk het werk geveild. De waarde werd geschat op 1 miljoen euro, maar we hebben afgeklopt op 3,8 miljoen euro. Vandaag is het nog steeds het duurst verkochte schilderij in de geschiedenis van België.

Oog voor schoonheid

Exact twintig jaar geleden deed graaf Dominique de Villegas een management buy-out van het veilinghuis Horta waar hij achttien jaar eerder als jonge werknemer was gestart. Al snel kreeg hij de hulp van zijn echtgenote Fabienne en later ook van zijn zoon Gatien en dochter Isaline die zich nu focussen op wijnveilingen en kostbare juwelen. Toch lijkt de term familiebedrijf niet van toepassing want voor de familie voelt het niet als werken dan wel een manier van leven.

Laat ons beginnen bij de start, de oprichting van het veilinghuis in 1982. Vanwaar de naam Horta?

Dominique: Oorspronkelijk was het veilinghuis gelegen naast het Horta-museum. De oprichter had het lumineuze idee om die naam te gebruiken en dat heeft ons geen windeieren gelegd. In 1994 werd een bankbiljet van 2.000 Belgische frank gewijd aan Victor Horta en kreeg de naam Horta zelfs internationale weerklank.

Tien jaar later besloot u de zaak over te nemen. Was dat een familiale beslissing?

Dominique: Natuurlijk. Het vroeg een zware investering, maar mijn echtgenote stond volledig achter mijn beslissing. We zijn beide opgevoed met een oog voor schoonheid en kunst. Ons huis hangt vol met erfstukken.

Fabienne: Maar we gaan mee met onze tijd. We kijken liever vooruit dan achteruit. We kopen en verkopen.

Dominique: Alleen het schilderij in mijn bureau heeft wel een sentimentele waarde.

Fabienne: Het is een portret van de tweede vrouw van Rubens, een nicht van Plantin-Moretus die familie was langs zijn moeders kant.

Dominique: Het gaat om een oude kopie waarvan het origineel in het Rijksmuseum hangt, maar mijn moeder was er heel trots op.

De liefde voor kunst stroomt als het ware door uw aders?

Dominique: Het is vooral een kwestie van opvoeding en oog voor schoonheid. Daardoor zien we meteen of een stuk interessant is. Natuurlijk laten we het nadien nog bestuderen door een expert, maar ons gevoel laat ons zelden in de steek.

Isaline: Mijn broer en ik hebben een oog voor kunst ontwikkeld door hier rond te lopen als kind. We ervaren onze job dan ook niet als werken, voor ons is het een manier van leven. En mijn tweejarig zoontje begint nu ook al interesse te tonen voor mooie schilderijen. De toekomst is verzekerd.

Ondertussen kunnen jullie terugblikken op twintig jaar veilingen. Dominique, wat was voor u het absolute hoogtepunt?

Dominique: Elke veiling vormt voor mij een hoogtepunt. Het is een psychologisch spel waarbij je op het juiste moment de juiste mensen moet negeren en aandacht moet schenken. En dan, het geluid van de hamer – dat is telkens weer een magisch moment.