Filantropie, niet louter een kwestie van geld

Uw overstap naar de KBS zorgde voor heel wat verwondering omdat u een jaar eerder als Directeur-Generaal Gezondheidszorg was aangetreden in volle Covid-crisis. Vanwaar die snelle koerswijziging?

Ik heb mijn job op het RIZIV 13 maanden lang met volle overgave gedaan. Tijdens zo’n ingrijpende crisis mee je schouders mogen zetten onder het beleid dat rechtstreeks 11 miljoen Belgen aanbelangt, is een groot privilege. Tegelijkertijd moet men bij de overheid veel geduld kunnen opbrengen, zeker ten opzichte van de lobbygroepen die niet per se hetzelfde maatschappelijke kompas hanteren. Voor iemand die altijd probeerde vanuit het algemene belang te vertrekken, leidde dit vaak tot desillusies. De KBS daarentegen bood als onafhankelijke instelling het gedroomde kader om met innoverende projecten en initiatieven een voortrekkersrol te spelen. Idealiter had ik eerst mijn zesjarige ambtsperiode bij het RIZIV afgerond, maar ik realiseerde me dat het om een unieke kans ging. In de zevenenveertigjarige geschiedenis van de KBS was het slechts de tweede keer dat de functie vrijkwam. Impact heeft ook veel te maken met autonomie die bij de KBS sterker aanwezig is.

Ik zie de KBS als een klein schip dat heel wendbaar is, en dat past goed bij mijn ietwat ongeduldig karakter. Als mede-oprichter en voorzitter van de Vrijdaggroep – een denktank gesteund door de KBS – dacht ik de instelling al een beetje te kennen, maar de actieradius van de KBS bleek al snel meer divers en internationaal dan ik had durven dromen.

Bovendien is het een voorrecht om te mogen werken met mensen die zoveel talent, expertise en kennis van zaken hebben. Ze komen uit alle hoeken van het land en uit alle lagen van de bevolking, maar werken eensgezind in dezelfde richting. We hebben al een aantal zaken op korte termijn kunnen realiseren waar ik al lang mee in mijn hoofd zat bij de overheid. Dat geeft veel energie.

U vergelijkt de Koning Boudewijnstichting met de Starship Enterprise uit de Star Trek-saga. ‘We gaan waar anderen niet durven gaan.’ Kan u een concreet voorbeeld geven?

Ik zie de KBS echt wel als een innovatielaborato - rium. Zo hebben we een Europees consortium opgericht naar aanleiding van de protesten van de gele hesjes. Vanuit democratisch oogpunt was het immers noodzakelijk een manier te zoeken om zowel nationaal als internationaal de dialoog aan te gaan. De energiecrisis en klimaat - verandering treffen met name de zwakkeren in de samenleving. Ik denk aan drugsverslaafden, daklozen, werklozen en mensen in de vierde wereld. We zoeken naar de juiste methodologie om die mensen te bereiken zodat beleidsmakers hun bekommernissen kunnen meenemen in de energietransitie, dat doe je niet via een bericht op een website.

Dat initiatief kon op veel interesse rekenen want binnen het kader van de United Nations Climate Change Convention hebben we op vraag van de Europese Commissie onze conclusies mogen voorstellen tijdens de COP27 in Sharm-el-Sheikh. Maar ook in eigen land willen we het verschil maken. Dankzij onze onafhankelijkheid kunnen we aandacht geven aan zaken die anderen ont - gaan. Ik denk dan aan palliatieve zorg voor kin - deren, een heel delicaat thema dat omwille van onze staatsstructuur op beleidsniveau te vaak tussen de plooien valt. De KBS kan de verschillende actoren samenbrengen en ondersteunen.

Aan welke criteria moet filantropie volgens u beantwoorden om duurzaam te zijn?

In het verleden stond filantropie vaak synoniem voor liefdadigheid, maar ik geloof dat het duurzamer is om mensen in hun kracht te zetten. We kunnen organisaties financieel wel steunen, maar we bereiken veel meer als we hen de instrumenten aanleveren om zelfredzaam te worden. Ik geloof dat we op termijn naar een zelfredzaam sociaaleconomisch model zullen evolueren, ook al is het een complex proces.

Een tweede belangrijk principe inzake duur - zaamheid is de manier waarop we beleggen in fondsen. Ons investeringsbeleid moet in lijn liggen van onze andere maatschappelijke doelstellingen. Het zou bijvoorbeeld absurd zijn om een project tegen zwaarlijvigheid bij kinderen te ondersteunen en tegelijk te beleggen in een frisdrankproducent.

Delen Private Bank ondersteunt met finan - ciële middelen én knowhow CodeNPlay, een project voor digitale transitie in basis - scholen. Wat denkt u van zo’n hybride vorm van filantropie?

In zekere zin is de investering van menselijk kapitaal iets van alle tijden. Ik denk dan aan mantelzorgers en vrijwilligers die zich belangeloos inzetten voor het goede doel, maar de laatste tijd zien we ook steeds meer betrokkenheid van grote, filantropische spelers waardoor er een soort hefboomeffect ontstaat. Een mooi voorbeeld is Giving Tuesday waarbij grote bedrijven hun werknemers vrijaf geven om zich in te zetten voor een goed doel. Filantropie is niet alleen een kwestie van geld, maar ook van tijd en knowhow om de impact van sociaaleconomische organisaties te verhogen. In plaats van enkel aan projectinvesteringen te doen, zorgen ze ervoor dat organisaties sneller hun doelstelling bereiken. Dergelijke vorm van venture filantropie zal de volgende jaren alleen maar toenemen. Het toenemend belang van smart money heeft ook als gevolg dat het profiel van de filantroop verandert. Vroeger werd het geld voor goede doelen vaak in een testament ter beschikking gesteld. Vandaag zijn er steeds meer actieve ondernemers die willen zien wat er met hun geld voor het goede doel gebeurt, en terecht.

In 2016 trok u naar Noorwegen om te herbronnen in de natuur. Hoe heeft die periode u veranderd?

Beleid maken vraagt fysiek én mentaal veel van mensen. Tijdens mijn sabbatjaar in Noorwegen heb ik geleerd dat je jezelf kan beschermen tegen overmatige stress door meer balans te brengen in je leven. Ik ben niet het type dat op een berg gaat zitten om te mediteren, maar het verleggen van mijn fysieke grenzen brengt me tot rust. Ook nu ik terug aan het werk ben, maak ik tijd voor sport en pauzes in de natuur. Ik ben ervan overtuigd dat even stilstaan de innovatieve en creatieve denkprocessen stimuleert. Daarom probeer ik die rust ook binnen de KBS te brengen. Vanaf volgend jaar zullen er op vrijdagvoormiddag geen meetings meer zijn. Iedereen krijgt een halve dag per week de tijd om te herbronnen door te lezen, schrijven, wandelen, werk in te halen enzovoort. Reculer pour mieux sauter, ik geloof er sterk in.

Wil u meer weten over Brieuc Van Damme? Lees hier nog een aanvulling op dit artikel.