Pas de deux van mildheid en excellentie

In de video La vie à la Mosa kruipt u in de pointes van de jonge dansers. Beleef in vogelvlucht hun parcours bij Mosa, vanaf hun eerste dagen in de balletschool tot aan de dag dat ze afzwaaien. Van een kind met een droom naar een jongvolwassen profdanser, een volledige schoolcarrière in minder dan drie minuten. 

“Breathe. Bring energy into your arms and legs. Six, seven, eight!”. Studenten van de zesde klas luisteren aandachtig naar hun dansleerkracht, armen voor zich uit, licht gebogen alsof ze een onzichtbare danspartner omarmen. Het is half twee, en ze hebben er net een voormiddag academische cursussen opzitten. Het zijn jongens en meisjes van achttien, die een grote droom hebben: professioneel danser worden. De concentratie en gedrevenheid staan op hun gezicht te lezen. Want voor die droom moeten ze keihard werken.

Maar daarmee is niet alles verteld. Want even tastbaar als de discipline aan de balletbar is de ongedwongen sfeer die rondwaart in de gangen. Kletsende meiden, grappende jongens en opgewekte leerkrachten zijn op weg naar de volgende les. Iedereen kent iedereen bij naam. “We zijn één grote familie”, klinkt het.

Aan het hoofd van die grote familie staan Benjamine De Cloedt en Damien Comeliau, de oprichters van Mosa. “Damien is het hoofd, ik het hart”, lacht Benjamine De Cloedt. Vijftien jaar geleden zag ze hoe de tomeloze prestatiedruk, concurrentie en discipline in de balletschool van haar eigen dochter tot excessen leidden. Dat moest en kon anders. Het idee liet De Cloedt niet meer los (zie verder: Een droom en een eerbetoon). “Mosa wil mensen verbinden, niet verdelen. De school wil de studenten een houvast geven, en tegelijk vleugels geven aan hun talent.” Mosa verzoent hoge eisen, discipline en beheersing met tolerantie, flexibiliteit en vrijheid. Where performance is king, and humanity is queen, zo luidt het credo op hun website. Delen Private Bank is trotse sponsor van dit project dat kunst inclusief en sociaal inzet en jong talent cultiveert.

Benjamine De Cloedt (voorzitter) en Damien Comeliau (managing director) hebben een uitgesproken visie over ballet. “We vatten ze samen in twee woorden: Conscious Competition”, legt Comeliau uit. “Excellentie is de doelstelling van elke balletschool. Maar bij Mosa leren we onze leerlingen ook bewust omgaan met hun ijver om te excelleren. Wij staan voor een evenwichtige aanpak, waarbij er aandacht is voor het grotere geheel. Even belangrijk als de prestatie zelf, is de weg ernaartoe. Alles vertrekt vanuit onze drie waarden: uitmuntendheid, menselijkheid en samenwerking.”

Nummer 5 in de wereld

Om met die uitmuntendheid te beginnen. Aan ambitie geen gebrek bij Mosa. “We willen tot de top 5 van de wereld behoren”, zegt Benjamine De Cloedt vastberaden. “En we zijn op de goede weg. Wim Broeckx (een Belgische choreograaf en danspedagoog met internationaal aanzien, nvdr) kwam een tijdje geleden kijken en was bijzonder onder de indruk. Het niveau van Mosa zal stelselmatig opgekrikt worden, en dat kan enkel door een strenge selectie. Maar dan wel op een menselijke manier.”

Wilfried Jacobs, head of faculty, treedt haar bij. “Wij reiken de studenten alle mogelijke hulpmiddelen aan om hun droom te realiseren. En we evalueren regelmatig, een eerste keer al in december. We gebruiken een pedagogische evaluatiemethode die ik in Finland leerde kennen. Student en leerkracht evalueren de prestaties op basis van eenzelfde beoordelingsdocument. Samen komen zij tot een akkoord: wat gaat goed, wat zijn de werkpunten. De klemtoon ligt op waarden eerder dan op scores.” 
Zowel leerkracht als student kunnen tijdig een signaal geven als het niet loopt zoals gedacht. “Zag je daarstraks die blonde jongeman in de les Moderne Dans?”, vraagt Wilfried. “Dat is Hugo, studeerde tot vorig jaar aan een prestigieuze balletschool. Hij kreeg op 30 juni te horen dat hij moest gaan, hij zat in zijn voorlaatste jaar. Dat is toch niet menselijk?”

Damien Comeliau licht Mosa’s pedagogisch project verder toe. “Leerlingen die de school verlaten, zijn niet louter professionele dansers. We leiden ze op tot gepassioneerde, verstandige en veerkrachtige jongvolwassenen die sterk in het leven staan en verschillende kanten uitkunnen, ook buiten het ballet om. Daarom zijn leerlingen jonger dan 18 jaar verplicht om hun dansopleiding te combineren met het ‘gewone’ secundair onderwijs. We willen deuren openen, zonder er andere te sluiten.”

De leerlingen leren zowel klassieke als hedendaagse dans in Mosa. “Zo vergroten we hun inzetbaarheid in toekomstige gezelschappen”, aldus Olivier Patey, artistiek directeur van Mosa. “Het niveau van ballet is de laatste decennia enorm geëvolueerd. Wat vroeger enkel weggelegd was voor de solodansers van een gezelschap, wordt vandaag zonder verpinken uitgevoerd door de corps de ballet, de groep dansers. Dat maakt het extra moeilijk om een ster te zijn.” 

Naar welke balletdanser kijken de leerlingen op? “Marianela Núñez!”. Ifunaya (14) uit Nigeria moet er niet lang over nadenken. “Ik zag haar toen ik een workshop volgde in de Royal Ballet in Londen. Ze is erg bescheiden en gracieus. Ze gaf me zelfs een T-shirt, hij ligt op mijn kamer.” Ook het idool van Elise danst in het Royal Ballet. “Yasmine Naghdi is de perfectie", vindt ze. Ainhoa houdt van Maria Khoreva. “Ze is een harde werker, dat bewonder ik. En ze is op dezelfde dag jarig als ik!”

Wat maakt iemand een ster? Is de star quality zichtbaar voor Wilfried en Olivier van zodra de danser de auditieruimte binnenstapt? “Nee”, aldus Olivier, “we zien potentieel en talent, iets in de ogen, de uitdrukking. Maar veel hangt af van hun wilskracht, van hard werk. En van geluk. Een ongelukje is zo snel gebeurd. Daarom is dat plan B zo belangrijk.”  

Dit is je huis. Het staat er, altijd

Dat brengt ons bij het aspect van ballet dat al te vaak vergeten wordt: het welzijn van de danser. Kinderen stellen vanaf heel jonge leeftijd hun lichaam en ziel volledig ten dienste van hun talent en hun passie. De offers zijn groot. Omgaan met fysieke pijn, concurrentie, teleurstellingen, brute pech, en vaak dan nog ver van huis.

Emma (17) uit San Francisco gaat na een oefening even aan de kant en kraakt haar tenen. Ze danst sinds haar vierde. “De combinatie van fysieke inspanning en mentale druk is moeilijk, ja. Maar dit is waar ik voor gekozen heb. En ik vind het geweldig!” Ifunaya wijst ons met een stralende lach terecht: “Hard work? Nee, smart work! Als ik mijn split wil verbeteren, en enkel mijn linkerbeen is nog niet goed, dan moet ik me daarop focussen, en niet op de rest van de beweging. Snap je?” 

Benjamine De Cloedt en haar team bewegen zich tussen het jonge volk alsof het hun eigen familie is. “Lukt het op je eerste dag?”, vraagt Wilfried – in het Japans – aan een student. “Dat heb je goed gedaan, Nevaeh”, zegt Benjamine trots tegen het meisje dat net een fotoshoot achter de rug heeft, “Een echte ster ben jij!” En ook Xavier de klusjesman houdt een oogje in het zeil. Hij blijft vaak langer op school, om er zeker van te zijn dat de meisjes goed eten.

Er loopt een kleine, tengere jongen langs ons heen. “Alistair, twaalf jaar, uit Frankrijk”, weet Wilfried. Hij wilde plots danser worden, out of the blue. Zijn ouders brachten hem naar een amateurdansschool, maar Alistair wilde meteen het serieuze werk. Via de zomerstage bij Mosa kwam hij in de balletschool terecht. “Heeft hij nog last van heimwee?”, vraagt Benjamine bezorgd. 

Kinderen met talent die het inschrijvingsgeld niet kunnen betalen, kunnen een beurs krijgen. “Een gebrek aan geld mag geen einde maken aan hun droom”, aldus Wilfried. 

Naast de verschillende danslessen krijgen de leerlingen ook onderwijs in anatomie, dans- en kunstgeschiedenis en muziek. “En we leren hen het belang van voeding, ontspanningstechnieken, blessurepreventie en andere aspecten van welzijn”, vult Benjamine De Cloedt aan. “We zijn onlangs zelfs begonnen met kooklessen voor leerlingen die bijna afstuderen!”

Ballet is een manier van leven. Wilfried Jacobs: “Zo’n beslissing vraagt een grote maturiteit en zelfstandigheid. Het zijn jongvolwassenen. Als ze 16 jaar zijn, kunnen ze op kot gaan indien gewenst. Ze wonen alleen, maar komen nog bij ons eten. In het laatste jaar krijgen ze een cursus Preparing for working life, waar we hen ondersteunen bij het opstellen van hun cv, een portfolio met foto’s en een video voor de audities. Ook daar willen we hen op voorbereiden: je plan leren trekken, verantwoordelijkheid opnemen, zelfstandig zijn.”

Intussen is de pointes-les begonnen, waar leerlingen oefenen op het dansen op de tippen van hun tenen. De instructies van de leerkracht lijken wel een codetaal, maar de leerlingen weten precies wat ze moeten doen. “One-two-three, separate. Shoe-shoe, tak-tak, straight. And over the shoes, come down nicely”. Benen gaan met een zwier de hoogte in, voetjes schuifelen ritmisch op de grond, het leer van de schoentjes kraakt. De pianiste die de dansers muzikaal begeleidt, begint en stopt met spelen op exact het juiste moment, zonder enig zichtbaar teken, alsof ze over een grote telepathische gave beschikt. “Heads-hips-feet, this is your axis”, gaat de dansleerkracht verder. “This is your house. It stays.” Dat klinkt op twee manieren heel juist, in een klaslokaal van Mosa. 

Quand on Danse

Mosa’s ambitie gaat verder dan enkel een uitstekende balletschool te willen zijn. Ze wil ook impact creëren buiten de schoolmuren. Met Quand on Danse deelt Mosa de dans een maatschappelijke en therapeutische rol toe. “Dans blijkt onder meer een zeer effectief hulpmiddel te zijn voor het fysieke, mentale en cognitieve welzijn van oudere volwassenen. Daarom willen we dans toegankelijk maken voor zoveel mogelijk mensen. Het verhoogt de toegevoegde waarde van ons schoolproject enorm, want het verandert niet alleen de honderd leerlingen binnen de school, maar ook de mensen in de omgeving. Dat noem ik dansen met de hoofdletter D.” 

“Dans spreekt een universele taal, en is dus intrinsiek inclusief”, vult development assistant Sven Van Damme aan. “Dans hoeft niet enkel over grote ingewikkelde bewegingen te gaan. Het kunnen kleine gebaren zijn, met je handen of je vingers. Zo stel je het open voor alle mensen, bijvoorbeeld voor parkinson- of alzheimerpatiënten. Dat is niet alleen voor hen een openbaring, maar ook voor ons, dansers en dansers in wording, is het een verrijking.” 

Onlangs organiseerde Mosa een eerste symposium: Dancing with the elderly. Een mix van medische deskundigen, paramedici, mensen uit de danswereld én de studenten bespraken er het heil van dans op ouderen en mensen met een neurodegeneratieve ziekte. Wilfried De Jong: “Een parkinsonpatiënt die moeizaam uit zijn stoel komt, kan zich plots vlot bewegen als hij zijn stappen niet denkt als passen, maar als dansen.” 

In het hoofd van Damien Comeliau wemelt het nog van de nieuwe ideeën. “We ontwikkelen nu een platform waarin we een echte community willen creëren”, vertelt hij. We willen vzw’s gespecialiseerd in dans voor personen met een beperking, administratief ondersteunen. Zo kunnen ze zich focussen op hun hoofddoel. We willen ook financiële middelen, dansleraars en dansruimtes ter beschikking stellen. De dansleraar op zoek naar een extra lesopdracht voor senioren, de vereniging op zoek naar een dansruimte, mensen met een ziekte die willen deelnemen aan een nieuwe cursus, dansers die dansles willen geven aan kwetsbare personen. Ze ontmoeten elkaar op het platform, en wij faciliteren, ondersteunen hen met de praktische organisatie.” 

De avond valt over Luik. Op de Mosa Ballet School brandt nog licht in de danszaal. Een laatste plié. Nog één keer een grand battement. Straks trekken de jonge dansers zich terug naar hun kamer. Ze facetimen met het thuisfront of lanterfanten met klasgenootjes. Morgen belooft een nieuwe start.

Dansen in de bank

“Mijn hart sloeg een slag over toen ik voor het eerst door de gangen van dit gebouw liep”, herinnert Benjamine De Cloedt zich haar eerste kennismaking met het gebouw van de voormalige regionale zetel van de Nationale Bank van België. “Ik zag de bureaus, die in mijn hoofd meteen transformeerden tot dansstudio’s. De kluis met de enorme stalen deur, daar konden we een vestiaire van maken waar de studenten zich omkleden. Maar dé blikvanger is uiteraard de monumentale marmeren inkomhal … wat een decor om onze balletvoorstellingen te laten doorgaan! We kunnen er makkelijk zevenhonderd mensen ontvangen”.

In 2018 kocht Benjamine De Cloedt het pand aan, renoveerde het en stelde het ter beschikking aan Mosa – een stichting van openbaar nut waarvan de financiering is verdeeld in 40% overheidsgeld en 30% privégelden. De rest is afkomstig van de studenten. De ligging is perfect, in het centrum van Luik vlak bij de opera, en met een oppervlakte van 12.000 m2 biedt het alle ruimte die een balletschool met 120 leerlingen zich kan dromen. Er is plaats voor tien dansstudio’s, vier klaslokalen, een bibliotheek, een ziekenzaal, een fitnessruimte, een auditorium voor conferenties, een schoolrestaurant met een groene binnentuin, kamers voor de artiesten in residentie en een internaat met honderd bedden.

“We hebben één dansstudio, Petipa genaamd, met een hellende vloer van 5%. Wie hier kan dansen, kan zonder probleem mee met het niveau van de prestigieuze dansscholen van Londen en New York”, zegt Benjamine De Cloedt trots.

Aan de transformatie van bank naar dansschool ging uiteraard een ingrijpende renovatie vooraf. “Samen met architect Pierre De Wit van het architectenbureau dA Architectes zochten we naar het juiste evenwicht tussen de bescherming van het erfgoed en de nieuwe rol van het gebouw als school”, aldus Benjamine De Cloedt.

Respect voor de oude materialen en de ziel van het gebouw werden verzoend met hedendaags comfort, vernuftige uitrusting en huiselijke gezelligheid. Er was ook veel aandacht voor de ecologische voetafdruk. Er werd gekozen voor zonnepanelen en een systeem dat regenwater recupereert. De Cloedt: “Mosa is een duurzame kunstschool, en dat moet blijken uit elk detail. We creëerden een omgeving waarin studenten zich veilig en fijn voelen, zodat ze zich volledig kunnen richten op hun ambities."

Een droom en een eerbetoon

Dat het de droom van Benjamine De Cloedt was om ooit een school op te richten, is geen toeval. Van haar vader, captain of industry van het baggerbedrijf De Cloedt, leerde ze de emancipatorische kracht van onderwijs en het belang van inclusie. “Hij wist van de meeste medewerkers hoe hun kinderen het deden op school.” Die waarden bleven kleven aan Benjamine en haar zus Marinette, met wie ze een innige band had. Toen de zus vijf jaar geleden op veel te jonge leeftijd overleed, wilde Benjamine het immense verdriet ombuigen naar een positief project, waarin de ziel van Marinette kon voortleven. Benjamines idee voor een balletschool kreeg een nieuwe impuls. Net op dat ogenblik stond ook het gebouw van de Nationale Bank in Luik te koop, voor interieurarchitecte Benjamine De Cloedt de gedroomde plek om haar balletschool te huisvesten. Dankzij haar filantropische daad zag Mosa het levenslicht. Eén balletstudio draagt de naam Marinette De Cloedt, een mooie herinnering aan de twee zussen met een gedeelde visie over een betere toekomst.