Het bewijs van de herkomst van uw vermogen is goud waard

De laatste jaren is er een hele ommekeer in de manier waarop we omgaan met ons vermogen en onze financiën. De tijd waarin het volstond om aan te tonen dat u eigenaar was van uw vermogen is voorbij. “Vandaag vraagt niet alleen de fiscus naar de oorsprong en de historiek van uw vermogen”, weet Katrin Eyckmans, “ook andere personen en instanties zoals bankiers, vermogensbeheerders, notarissen en handelaars zijn hiertoe wettelijk verplicht.” U heeft er bijgevolg zelf het meeste belang bij om te kunnen bewijzen waar uw vermogen vandaan komt. We bekijken enkele voorbeelden uit de praktijk.

‘Eigen’ karakter van goederen

Wie gehuwd is onder het wettelijk stelsel of huwde zonder huwelijkscontract, moet rekening houden met het wettelijk vermoeden van gemeenschap. Door dit vermoeden worden alle goederen waarvan het eigen karakter niet kan worden bewezen of waarvan het tegenbewijs niet wordt aanvaard, geacht te behoren tot het gemeenschappelijk vermogen. Voor onroerende goederen levert dit vermoeden doorgaans geen bewijsproblemen op, maar voor roerende goederen ligt dit anders. We denken hierbij niet alleen aan juwelen, gelden en effecten, maar ook aan de aandelen van uw vennootschap. Om te bewijzen dat deze (roerende) goederen deel uitmaken van uw eigen vermogen is het belangrijk dat u bijvoorbeeld kunt aantonen dat u de tegoeden reeds bezat op het ogenblik van uw huwelijk, of ze nadien verkreeg door schenking of erfenis. Oprichtingsaktes, overnamecontracten, aankoopfacturen, rekeninguittreksels, een kopie van de schenkingsakte of aangifte van nalatenschap kunnen alvast soelaas brengen. Wanneer u daarenboven deze tegoeden steeds heeft afgezonderd1 van de rest van uw vermogen, zit u helemaal safe en vermijdt u eventuele discussies bij een latere echtscheiding of overlijden.

¹ Bijvoorbeeld door de geschonken of geërfde gelden te boeken op een nieuwe rekening op uw eigen naam.

Gesplitste aankoop

Bij de aankoop van een onroerend goed kunt u ervoor kiezen om zelf het vruchtgebruik aan te kopen en uw kinderen de blote eigendom. Hierdoor vermijdt u dat dit aangekochte goed bijkomend belast wordt in uw successie, terwijl u tijdens uw leven alle genotsrechten² behoudt. Bij uw overlijden dooft uw vruchtgebruik uit en worden uw kinderen automatisch volle eigenaar, en dit zonder dat er in beginsel erfbelasting (successierecht) verschuldigd is.

Wanneer uw kinderen niet over voldoende eigen middelen beschikken om de aankoop van de blote eigendom te financieren, kunt u hen hiervoor de nodige fondsen schenken. Wees hierbij voorzichtig, want om te vermijden dat uw kinderen alsnog erfbelasting (successierechten) moeten betalen op de waarde van de volle eigendom van het aangekochte goed, moeten zij op het ogenblik van uw overlijden (en dat kan vele jaren na de aankoop zijn) een aantal bewijzen kunnen voorleggen:

• dat zij tijdig over voldoende eigen financiële middelen beschikten om hun deel in de aankoopprijs te betalen. Zij kunnen dit bewijs leveren door het overleggen van schenkingsakten en rekeninguittreksels en/of van het aangaan van een hypothecaire lening,
• dat zij die middelen effectief gebruikt hebben voor de aankoop van de woning, en
• dat de uitsplitsing van de prijs over de vruchtgebruiker(s) en de blote eigenaar(s) correct gebeurde.

² Zo kunt u in uw hoedanigheid van vruchtgebruiker levenslang in de aangekochte woning blijven wonen, of kunt u deze verhuren en de huurgelden opstrijken.

Oorsprong van uw vermogen

U krijgt vandaag ook vaker de vraag om de herkomst van uw vermogen aan te tonen, en te bewijzen dat alle kapitalen en inkomsten hun fiscaal regime correct hebben ondergaan. Naast de fiscus heeft ook het openbaar ministerie (het parket) haar focus gericht op zwart geld. Zij beroept zich hierbij op de witwaswetgeving³ om niet-aangegeven kapitalen en inkomsten strafrechtelijk te vervolgen, ook wanneer de inbreuk plaatsvond in een ver verleden en de inbreuken fiscaalrechtelijk verjaard zijn. Katrin Eyckmans: “Hoewel de bewijslast van fraude of een witwasmisdrijf in principe bij het openbaar ministerie ligt, stellen we vast dat u, belastingplichtige, vandaag met schriftelijke bewijzen moet aantonen dat uw kapitaal een legitieme oorsprong heeft en dat al uw inkomsten correct werden belast.” Dat blijkt soms een moeilijke taak doordat het opbouwen van kapitaal vaak een oorsprong kent (soms decennia geleden) die moeilijk aantoonbaar is na verloop van tijd. Of misschien kocht u in het verleden effecten aan toonder met officiële gelden maar zijn de oorspronkelijke aankoopborderellen en andere stavingstukken in de loop der jaren (of na een overlijden) verloren gegaan. Sommigen wensen vandaag tegoeden uit het buitenland te repatriëren en kunnen niet meer bewijzen dat diezelfde gelden decennia geleden vanuit een Belgische rekening naar het buitenland werden overgeschreven. Reken voor dit bewijs niet onvoorwaardelijk op de hulp van derden. Zo moeten en zullen de meeste banken de historiek van uw verrichtingen en uw uittreksels meestal slechts 10 jaar bewaren.

Niet alleen bankiers en vermogensbeheerders, maar ook notarissen, boekhouders en vastgoedmakelaars dienen u hierover uitvoerig te ondervragen. Want wanneer zij de herkomst van uw tegoeden niet of onvoldoende onderzoeken, kunnen zij als medeplichtige aan een witwasmisdrijf veroordeeld worden door de strafrechter.

³ De witwaswetgeving stelt immers strafbaar al wie vermogens van criminele oorsprong (waaronder vermogens verkregen uit fiscale fraude) terug in de reguliere economie wil brengen, wel wetende dat zijn vermogen een onrechtmatige herkomst heeft.

Vastgoed in het buitenland

Misschien kocht u jaren geleden een vakantiewoning in het buitenland. Wanneer u vandaag deze woning wil verkopen en de verkoopprijs wenst te repatriëren op uw Belgische rekening, zal uw Belgische bankier vragen naar de herkomst van de gelden waarmee het onroerend goed destijds werd aangekocht. Wanneer u deze woning heeft geërfd, zal hij u een kopie vragen van de aangifte van nalatenschap om na te gaan of dit onroerend goed in de aangifte van nalatenschap uitdrukkelijk wordt vermeld. Het volstaat niet meer altijd om aan te tonen dat u de onroerende inkomsten van deze woning al meerdere jaren aangeeft in de personenbelasting.

Kunst en antiek

En wat met dat waardevolle schilderij dat u lang geleden kocht of erfde? Misschien beschikt u niet meer over een aankoopbewijs of rekeninguittreksel waaruit de betaling van de aankoopprijs blijkt. Wanneer u het kunstwerk vandaag verkoopt en het geld wil overschrijven op uw rekening, kan het ook hier noodzakelijk zijn dat u kunt aantonen met welke middelen u dit schilderij destijds zelf gekocht hebt of dat het werd opgenomen in de aangifte van nalatenschap. Kunsthandelaars zijn sinds kort verplicht om de identiteit van hun klanten te controleren wanneer die kunst kopen met een waarde van 10.000 euro of meer. Hetzelfde geldt voor wie een oldtimer, een postzegelverzameling of andere voorwerpen van artistieke of culturele aard wil verkopen, en de gelden op zijn rekening wil storten of overschrijven.

Wat u zelf doet, doet u ongetwijfeld beter

We raden u aan zelf de nodige bewijsstukken (schenkingsakten, portefeuillestaten, rekeninguittreksels, facturen, (notariële) aankoopakten, kopies van aangiften van nalatenschap, …) te bewaren, netjes gestructureerd in mappen of dozen. Hou er rekening mee dat het aanleggen of bewaren van zo’n papieren archief veel tijd en opslagruimte in beslag kan nemen, en zelfs kan verdwijnen. U kunt deze documenten ook digitaal bewaren op uw huiscomputer, op een (externe) harde schijf of in de cloud. U bent daarin volledig vrij, maar zorg er dan wel voor dat u altijd de authenticiteit⁴ van de gearchiveerde documenten kunt aantonen, en dat alle bestanden gedurende de volledige bewaringstermijn leesbaar en beschikbaar blijven.

Vergeet ook niet om deze bewijsstukken beschikbaar te maken voor uw nabestaanden. Ook zij kunnen vroeg of laat met dezelfde vragen geconfronteerd worden. Zorg ervoor dat ook zij toegang kunnen krijgen tot uw papieren of digitale archieven. U bespaart er hen alvast een hoop miserie mee wanneer u er zelf niet meer bent.

“U kunt natuurlijk ook gebruik maken van het handige digitale archief van Delen Private Bank, een dienst via het online platform van onze bank”, geeft Katrin Eyckmans nog mee. “Hierin kunt u in alle veiligheid al uw documenten op één centrale plek bewaren en toegankelijk maken voor uw nabestaanden zo u dat wenst.”

⁴ Dit betekent dat hun herkomst onbetwistbaar moet zijn en dat de inhoud van de documenten niet gewijzigd kan worden.