Schenken aan een goed doel: een blijvende nalatenschap
- 4 maart 2021
- Juridisch
Waarom schenken aan een goed doel?
Goede doelen zijn belangrijk in onze maatschappij. Zij ondersteunen onze samenleving en bieden hulp in moeilijke tijden aan iedereen die het nodig heeft. Ze zijn werkzaam in de meest uiteenlopende domeinen en beschikken veelal slechts over beperkte financiële middelen. U bent dus meer dan welkom om uw steentje bij te dragen.
Welk goed doel?
Vanzelfsprekend start alles bij de keuze van de sector waaraan u wilt bijdragen. We onderscheiden hier meestal vier hoofdcategorieën: gezondheid, welzijn en cultuur, internationale hulp en natuur en milieu. Binnen elke categorie zijn er heel wat organisaties en verenigingen werkzaam. Het is aan u om een goede en betrouwbare organisatie te kiezen. Een zoektocht op het internet levert u alvast nuttige informatie op. Neem maar eens een kijkje op www.donorinfo.be of www.goededoelen.be. Ook de website van de verschillende verenigingen zal u meer duidelijkheid verschaffen over hun doelstellingen, werkwijze, omvang en organisatie. Een persoonlijke afspraak met één van hun medewerkers of vertegenwoordigers kan in de meeste gevallen natuurlijk ook.
Schenking of testament?
Eenmaal u uw keuze heeft gemaakt zult u moeten bepalen wat, hoeveel en wanneer u wilt geven. U kunt immers zelf de handen uit de mouwen steken met vrijwilligerswerk binnen de vereniging van uw keuze. Maar u kunt haar natuurlijk ook een geldsom of bepaalde goederen (bijvoorbeeld een effectenportefeuille of een onroerend goed) schenken1. Het hoeft hierbij niet altijd om grote bedragen te gaan. Sommige schenkingen geven aanleiding tot belastingverminderingen in de personenbelasting, al zijn daar uiteraard voorwaarden aan verbonden. U kunt aan de schenking voorwaarden, lasten en modaliteiten verbinden. Zo is het bijvoorbeeld mogelijk om uitdrukkelijk te voorzien dat u de inkomsten over het geschonken vermogen wenst te behouden zolang u leeft. U kunt haar zelfs de last opleggen om het geschonken vermogen aan te wenden voor een specifiek project, bijvoorbeeld wetenschappelijk onderzoek.
Als u zich niet comfortabel voelt bij een schenking tijdens uw leven, kunt u ervoor opteren om een goed doel op te nemen in uw testament. Zo steunt u de organisatie die u nauw aan het hart ligt ook na uw overlijden. Wees duidelijk in uw testament en omschrijf de vereniging of de instelling van uw keuze zo nauwkeurig mogelijk (naam, adres, ondernemingsnummer). U kunt in uw testament ook meerdere goede doelen opnemen, of zelfs een alternatief goed doel voor het geval het ‘eerste’ goede doel het haar vermaakte legaat niet zou aanvaarden of niet meer zou bestaan wanneer u overlijdt. Net zoals bij de schenking kunt u aan het legaat lasten en voorwaarden koppelen. Zo kunt u bijvoorbeeld aan het goede doel de last opleggen om de erfbelasting2 van een andere legataris te betalen (het zogenaamde duolegaat, zie verder).
Met een bijdrage aan een liefdadigheidsinstelling kiest u voor een blijvende nalatenschap
Het testament biedt - vergeleken met de schenking – enkele voordelen. U kunt een testament opstellen zonder dat iemand daar weet van heeft, en het krijgt slechts uitwerking na uw overlijden. Zo blijft u tijdens uw leven in het bezit van de gelegateerde goederen, en kunt u deze goederen verder blijven gebruiken, ze verkopen, in pand geven of zelfs wegschenken. Daarnaast kunt u uw testament later altijd wijzigen of herroepen. Dit in tegenstelling tot de schenking die niet alleen onmiddellijke uitwerking heeft, maar ook definitief en onherroepelijk is!
Bedenk wel dat wanneer u gehuwd bent en/of (klein)kinderen heeft, u ook rekening moet houden met de reservataire erfaanspraken3 van uw echtgeno(o)t(e) of (klein)kinderen, en u slechts een deel van uw vermogen kunt schenken en/of legateren aan goede doelen.
2 Hoewel de termen ‘schenk- en erfbelasting’ enkel in het Vlaams Gewest gebruikt worden (en we in het Brussels Hoofdstedelijk en Waals Gewest spreken van ‘schenkings- en successierecht’) zullen we voor de leesbaarheid van deze bijdrage uniform de termen ‘schenk- en erfbelasting’ hanteren.
3 Afstammelingen hebben (samen) steeds recht op de helft van de fictieve massa (= alle op het ogenblik van overlijden nagelaten goederen, verminderd met de schulden van de nalatenschap en verhoogd met alle tijdens het leven gedane - en desgevallend geïndexeerde of geherwaardeerde – schenkingen) in volle eigendom. De langstlevende echtgeno(o)t(e) heeft steeds recht op de helft van de fictieve massa in vruchtgebruik, maar moet sowieso steeds het vruchtgebruik omvatten van de gezinswoning en het aldaar aanwezige huisraad.
De fiscale gevolgen van schenken aan een goed doel
U kunt roerende goederen (zoals gelden en effecten) via een hand- of bankgift in beginsel belastingvrij schenken aan het goede doel, op voorwaarde dat u drie jaar na de schenking nog in leven bent4. Wanneer de schenking van roerende goederen plaatsvindt via notariële akte (bijvoorbeeld omdat u zich het vruchtgebruik wenst voor te behouden) of wanneer u onroerende goederen schenkt, is steeds de schenkbelasting verschuldigd.
De 3 gewesten5 van ons land hebben gunsttarieven6 ingevoerd voor schenkingen en testamenten aan goede doelen. Deze tarieven liggen lager dan wanneer u iets schenkt of nalaat aan uw kinderen of andere familieleden, en verschillen van gewest tot gewest.
In geval van een schenking genieten sommige goede doelen een gunsttarief, zowel voor de schenking van roerende goederen als voor de schenking van onroerende goederen. Het Vlaams Gewest hanteert vandaag het vlak tarief van 5,5% voor schenkingen aan vzw’s, private stichtingen en stichtingen van openbaar nut. In het Waals Gewest betalen deze instellingen 7% voor onroerende schenkingen wanneer de instelling bepaalde doelstellingen nastreeft7, en 5,5% voor de roerende schenkingen. Wanneer u uw fiscale woonplaats heeft in het Brussels Hoofdstedelijk gewest, geldt het tarief van 6,6% voor schenkingen aan stichtingen van openbaar nut en het tarief van 7% voor schenkingen aan vzw’s en private stichtingen.
Ook legaten aan goede doelen genieten in de 3 gewesten gunsttarieven in de erfbelasting. Vzw’s, private stichtingen en stichtingen van openbaar nut genieten op dit ogenblik in het Vlaams Gewest een vlak tarief van 8,5% in de erfbelasting. In het Waals Gewest worden legaten aan deze instellingen belast aan het vlak tarief van 7% wanneer zij bepaalde doelstellingen8 nastreven. In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest worden de legaten aan “niet erkende” vzw’s en aan private stichtingen in beginsel belast aan het vlak tarief van 25%, en legaten aan stichtingen van openbaar nut en aan vzw’s (en andere rechtspersonen zonder winstoogmerk) die federaal erkend zijn als instelling die fiscaal aftrekbare giften9 kunnen ontvangen aan het vlak tarief van 7%.
6 Deze gunsttarieven zijn ook van toepassing op gelijksoortige rechtspersonen die opgericht zijn volgens en onderworpen zijn aan de wetgeving van een andere staat van de Europese Economische Ruimte (= Europese Unie, Noorwegen, IJsland en Liechtenstein) wanneer die hun statutaire zetel, hun hoofdbestuur of hun hoofdvestiging binnen de Europese Economische Ruimte hebben.
7 De begunstigde vereniging of instelling moet hoofdzakelijk en belangeloos milieubeschermende, filantropische, filosofische, godsdienstige, artistieke, pedagogische, culturele, sportieve, politieke, syndicale, professionele, humanitaire, vaderlandslievende of op burgerzin, verzorging van personen of dieren, maatschappelijke bijstand of begeleiding van personen toegespitste doelstellingen nastreven.
8 De begunstigde vereniging of instelling moet hoofdzakelijk en belangeloos milieubeschermende, filantropische, filosofische, godsdienstige, artistieke, pedagogische, culturele, sportieve, politieke, syndicale, professionele, humanitaire, vaderlandslievende of op burgerzin, verzorging van personen of dieren, maatschappelijke bijstand of begeleiding van personen toegespitste doelstellingen nastreven.
9 Waardoor zij van de federale overheid een fiscaal attest voor ontvangen giften mogen uitreiken die aanleiding geeft tot een belastingvermindering in de Personenbelasting.
Hervorming schenk- en erfbelasting vanaf 1 juli 2021
Het Vlaams Gewest voert met ingang van 1 juli 2021 enkele hervormingen door in de schenk- en erfbelasting. Schenkingen en legaten aan goede doelen die het algemeen belang dienen genieten vanaf die datum een vrijstelling. Private stichtingen worden evenwel uitdrukkelijk uitgesloten van deze vrijstelling en zullen onderworpen blijven aan het bestaande tarief van 5,5% (schenkbelasting) en 8,5% (erfbelasting). Daarnaast voorziet de Vlaamse regering eveneens de invoering van een zogenaamde ‘vriendenerfenis’. Hierbij neemt u in een authentiek testament een legaat op in het voordeel van één of meerdere verwanten en/of vrienden. Deze(n) zal/zullen dan samen op de eerste schijf van 15.000 euro belast worden aan het vlak tarief van 3% (i.p.v. 25%), en besparen hierdoor (samen) alvast 3.300 euro erfbelasting.
Verminderde tarieven goede doelen
Schenking
| Vlaanderen | Brussel | Wallonië | |
|---|---|---|---|
| vzw's | 0% (*) | 7% | 5,5% of 7% |
| private stichtingen | 5,50% | 7% | 5,5% of 7% |
| stichtingen van openbaar nut | 0% (*) | 6,60% | 5,5% of 7% |
Successie
| Vlaanderen | Brussel | Wallonië | |
|---|---|---|---|
| vzw's | 0% (*) | 25% of 7% (**) | 7% |
| private stichtingen | 8,50% | 25% | 7% |
| stichtingen van openbaar nut | 0% (*) | 7% | 7% |
(*) tarief van toepassing vanaf 1 juli 2021
(**) mits erkenning om fiscale attesten af te leveren
Vlaams Gewest hervormt duolegaat vanaf 1 juli 2021
Wie geen (klein)kinderen heeft en graag (een deel van) zijn vermogen nalaat aan een verre verwant of vriend(in), wordt geconfronteerd met een torenhoge erfbelasting. Het teruggrijpen naar de techniek van het duolegaat biedt een oplossing voor dit probleem. Hierbij laat u in een testament uw vermogen na aan een goed doel, op voorwaarde dat deze laatste een vooraf bepaald deel van uw nalatenschap overmaakt aan uw verre verwant of vriend én de daarop verschuldigde erfbelasting betaalt. Afhankelijk van de omvang van uw nalatenschap kan uw familielid of vriend(in) met deze techniek ’netto’ een aanzienlijk grotere som overhouden dan wanneer hij/zij deze tegoeden rechtstreeks van u erft.
De Vlaamse regering wil het duolegaat hervormen en hierbij het fiscaal voordeel, dat ontstaat doordat het goede doel de erfbelasting van uw verre verwant of vriend(in) ten laste neemt, afschaffen. Zij is immers van oordeel dat het voordeel voor de eigenlijke begunstigden van het duolegaat (bijvoorbeeld verre verwanten en vrienden) in de praktijk veelal zo groot mogelijk is, terwijl de inkomsten voor het goede doel zo laag mogelijk blijven. De Vlaamse regering wenst het zuiver altruïstisch element te herstellen door de berekeningswijze van de erfbelasting bij een duolegaat aan te passen (volgens een technische formule) en door een 0%-tarief in te voeren voor rechtstreekse schenkingen en legaten aan goede doelen (zie hoger). De nieuwe regels zouden in werking treden voor overlijdens vanaf 1 juli 2021, en zullen dus ook gelden voor wie een duolegaat heeft opgenomen in zijn testament vóór deze datum.
Door deze hervorming zullen bestaande duolegaten in het Vlaams Gewest niet meer de gewenste uitwerking krijgen. Het goede doel zal haar legaat dan in beginsel verwerpen en hierdoor bestaat de kans dat uw nalatenschap zal vervallen aan uw wettelijke erfgenamen (en niet meer aan uw verre verwant of vriend(in)). En dat is wellicht niet uw bedoeling. Het is dan ook ten stelligste aangewezen om bestaande testamenten, waarin een duolegaat werd opgenomen, te herzien.
Een blijvende nalatenschap voor liefdadigheid
Door de huidige crisis en het wegvallen van een aantal overheidstegemoetkomingen hebben veel liefdadigheidsinstellingen het vandaag moeilijker dan ooit. Iedere hulp is dan ook meer dan welkom. Door een bijdrage te leveren aan één of meerdere instellingen waarmee u zich nauw verwant voelt, doet u iets zinvols met uw vermogen en draagt u uw steentje bij om de wereld mooier te maken. Op die manier maakt u wel degelijk een verschil, ook na uw overlijden.