202005-schenken-kleinkinderen-artikelbanner

Successieplanning: al aan uw kleinkinderen gedacht?

Het is de taak – en het plezier – van elke grootouder om zijn of haar kleinkind te verwennen. Voor sommigen is daar ook een financiële kant aan: ze wensen hen een duwtje in de rug te geven, bijvoorbeeld bij de aankoop van een nieuw huis of bij de opstart van een eigen zaak. Hoe pakt u dat best aan?

Met een 'generatiesprong' laat u uw goederen (of een deel hiervan) niet aan de kinderen over, maar meteen aan de kleinkinderen. Er bestaan verschillende technieken om zo’n ‘generatiesprong’ te realiseren. U kunt eerst en vooral zelf de regie in handen nemen, via een schenking of een testament. Het principe van beide technieken is hetzelfde, maar ze bereiken hun doel – namelijk het begunstigen van uw kleinkinderen en het realiseren van een fiscale besparing – op een verschillende manier (zie verder). U kunt er ook voor kiezen zelf geen actieve planning uit te werken en het over te laten aan uw kinderen. Zij kunnen dan, na uw overlijden, zelf stappen ondernemen om hun eigen kinderen (uw kleinkinderen) te bevoordelen. Het volstaat dan dat uw kinderen uw nalatenschap verwerpen of de goederen die zij van u hebben geërfd op hun beurt doorschenken aan hun kinderen.

Een schenking

De schenking is een overeenkomst waarbij u tijdens uw leven een deel van uw vermogen rechtstreeks overmaakt aan uw kleinkinderen. Zij heeft onmiddellijke uitwerking en is in beginsel onherroepelijk. Door de schenking verkleint u onmiddellijk uw vermogen, waardoor uw kinderen bij uw overlijden minder erfbelasting moeten betalen.

Daarbovenop is de schenking van roerende goederen via een hand-of bankgift¹ (bijv. geld, een effectenportefeuille of zelfs kunstvoorwerpen) volledig belastingvrij wanneer u deze schenking drie jaar overleeft². U kunt deze risicotermijn van drie jaar afkopen door deze hand- of bankgift aan uw kleinkinderen (of een kopie van de schenkingsakte die u verlijdt voor een buitenlandse notaris) te laten registreren aan het vlak tarief van 3% (in het Vlaams en Brussels Hoofdstedelijk Gewest) of 3,3% (in het Waals Gewest). Door de registratie verdwijnen de geschonken roerende goederen definitief uit uw nalatenschap en is er geen erfbelasting meer op verschuldigd, ook niet wanneer u overlijdt binnen de drie jaar volgend op de schenking.

¹In principe moeten alle schenkingen bij notariële akte worden gedaan, wat aanleiding geeft tot de heffing van schenkbelasting (zie verder). De belangrijkste uitzonderingen op deze regel zijn hand- en bankgiften. Een handgift is de fysieke overdracht van het geschonken goed (bijvoorbeeld juwelen, kunstwerken, enz.) door de schenker aan de ontvanger. Naast de handgift komt men in de praktijk ook de bankgift tegen, waarbij de schenker geld en/of effecten van zijn bankrekening overschrijft naar die van de begiftigde(n).
Wanneer het voorwerp van de schenking niet fysiek kan worden overgedragen, of wanneer de schenker zich het vruchtgebruik wenst voor te behouden, moet de schenking evenwel bij notariële akte geschieden.
²De goederen die u wegschenkt binnen de drie resp. vijf jaar vóór uw overlijden en waarop geen schenkbelasting betaald werd, worden geacht deel uit te maken van uw nalatenschap, en de begiftigden moeten hierop alsnog erfbelasting betalen.

Web capture_28-11-2023_133221_www.delen.bank

Een testament

Een testament krijgt daarentegen pas uitwerking op het ogenblik van uw overlijden. Elke afstammeling wordt afzonderlijk belast op zijn of haar erfdeel en de tarieven van de erfbelasting zijn progressief. Door uw nalatenschap te verdelen over een groter aantal begunstigden worden de erfdelen van de verschillende erfgenamen kleiner en kunt u dus belasting besparen. Door uw kleinkinderen op te nemen in uw testament, wordt het vermogen dat bij uw kinderen in de hoogste successietarieven belast wordt op het niveau van uw kleinkinderen belast in de lagere schijven. Uw kleinkinderen worden immers net als uw kinderen belast aan het tarief ‘rechte lijn³. Door een gedeelte van uw nalatenschap rechtstreeks aan uw kleinkinderen toe te wijzen, slaat u bovendien een generatie over, waardoor er bij het overlijden van uw kinderen minder erfbelasting zal moeten betaald worden.

Wanneer u in het Vlaams Gewest woont, kunt u uw kleinkinderen via uw testament extra bevoordelen. Wanneer u hun netto-erfdeel beperkt tot 50.000 euro (per grootouder), kunnen zij een belastingvermindering genieten. Door hun erfdeel te beperken tot 12.500 euro (per grootouder) genieten zij zelfs van een volledige vrijstelling van de erfbelasting.

³In het Vlaams Gewest worden uw kleinkinderen, net zoals uw kinderen, daarenboven ook afzonderlijk belast op de roerende en onroerende goederen waardoor ook zij tweemaal kunnen genieten van de lagere tariefschijven.

Bijkomende beschermingsmaatregelen

Aangezien kleinkinderen geen reservataire erfgenamen zijn, kunt u in de schenkingsakte of in uw testament bijkomende beschermingsmaatregelen voorzien waardoor zij niet onmiddellijk kunnen beschikken over de goederen. Hiervoor bestaan verschillende mogelijkheden:

Een schenking met voorbehoud van vruchtgebruik waardoor u zelf de controle en de inkomsten ( (i.e. de dividenden, interesten en coupons - maar niet de meerwaarden) behoudt over de geschonken goederen, of een schenking waarbij u het vruchtgebruik over de geschonken tegoeden schenkt aan uw kind en de blote eigendom aan uw kleinkinderen.
Een legaat waarbij voorzien wordt in een onmiddellijke uitkering van een roerend vermogen (bijv. geldsom, portefeuille, …) aan uw kleinkinderen op datum van uw overlijden, aangevuld met een bewindsclausule waarbij een derde (bijv. uw kind) gedurende een welbepaalde periode (bijv. totdat uw kleinkind 25 jaar wordt) belast wordt met het beheer van het roerend vermogen.
Een legaat aan uw kind (ouder van uw kleinkind) met testamentaire last om deze goederen (of een deel hiervan) uit te keren aan;zijn kinderen (uw kleinkinderen) op datum van zijn overlijden (en dus niet op het ogenblik van uw overlijden). Ondertussen wordt het gelegateerde vermogen onder het beheer geplaatst van uw kind.
Een legaat waarbij (een deel van) uw vermogen aan elk kleinkind wordt gelegateerd voor de blote eigendom en waarbij het vruchtgebruik toekomt aan uw kind.

Opgelet! U moet zowel bij de schenking als bij het testament rekening houden met de reserve van uw kinderen. Zij hebben (samen) steeds recht op de helft van de rekenboedel⁴ (voorheen fictieve massa genoemd) in volle eigendom. De andere helft (het zgn. beschikbaar deel) van uw nalatenschap kunt u integraal nalaten aan uw kleinkinderen. Wanneer uw schenkingen of de legaten opgenomen in uw testament het beschikbaar deel overschrijden, kunnen uw kinderen (of één van hen) na uw overlijden de inkorting van de schenking of het legaat vorderen. Dit gebeurt niet van rechtswege.

⁴Dit zijn alle op het ogenblik van overlijden nagelaten goederen, verminderd met de schulden van de nalatenschap en verhoogd met alle tijdens het leven gedane - en desgevallend geïndexeerde of geherwaardeerde – schenkingen.

Wat als u niets doet?

Wanneer u zelf geen concrete stappen onderneemt om uw kleinkinderen te bevoordelen, dan kunnen uw kinderen na uw overlijden bepaalde maatregelen treffen om uw nalatenschap (of een deel hiervan) te laten toekomen aan hun eigen kinderen (uw kleinkinderen dus).

De erfenis verwerpen (volledige generatiesprong)

De gemakkelijkste manier in dat geval is om uw nalatenschap te verwerpen⁵. In dat geval komt uw nalatenschap automatisch terecht bij hun eigen kinderen, en wordt er geen twee keer erfbelasting betaald op dezelfde goederen. Toch zijn er een aantal nadelen:

De beslissing om uw nalatenschap te verwerpen komt toe aan elk kind, en niet aan uzelf.
Uw kinderen moeten uw nalatenschap volledig verwerpen (alles-of-nietsverhaal) in het voordeel van uw kleinkinderen.
De verdeling gebeurt per familietak (en niet per hoofd). Hierdoor kunnen sommige kleinkinderen meer erven dan anderen.

Ook op fiscaal vlak moet u opletten. Zo mag een verwerping in het Waals Gewest er vandaag niet toe leiden dat de uiteindelijke verkrijgers (uw kleinkinderen) minder belastingen betalen dan de persoon die verwerpt (uw kind). Uw kleinkinderen zullen dus samen minstens evenveel successierechten moeten betalen als uw kind dat uw nalatenschap verwerpt. Deze regel werd in het Vlaams en Brussels Hoofdstedelijk Gewest reeds afgeschaft. Hier kan een verwerping door een of meerdere kinderen dus wél interessant zijn. De erfbelasting wordt in rechte lijn immers berekend per erfgenaam, en een verwerping zorgt dan mogelijk voor een betere spreiding onder een groter aantal erfgenamen en een vermindering van het totale bedrag aan erfbelasting.

⁵Wie een nalatenschap wil verwerpen (of wil aanvaarden onder voorrecht van boedelbeschrijving) moet hierover een verklaring afleggen voor de notaris (in een authentieke akte).

Doorgeefschenking (gedeeltelijke generatiesprong)

Uw kinderen kunnen er ook voor kiezen om uw nalatenschap te aanvaarden (en hierop de erfbelasting te betalen) en deze goederen in een volgende fase geheel of gedeeltelijk door te schenken aan hun eigen kinderen. Het gaat dan om een nieuwe overdracht van goederen waarop in principe de schenkbelasting verschuldigd is.

Het Vlaamse Gewest heeft op deze tweede overdracht van goederen evenwel een vrijstelling van de schenkbelasting ingevoerd op voorwaarde dat uw kinderen de geërfde goederen – of een deel ervan – binnen het jaar na uw overlijden en mits naleving van een aantal voorwaarden via notariële akte doorschenken aan hun eigen kinderen. Het Brussels Hoofdstedelijk en Waalse Gewest kennen tot op vandaag geen dergelijke gunstmaatregel.

Plan vooruit

De kans is reëel dat uw kinderen hun schaapjes al op het droge hebben op het ogenblik dat u overlijdt. Het kan dan ook nuttig zijn om uw kleinkinderen te betrekken bij uw successieplanning. Hierdoor helpt u hen om een goede start te nemen in het leven. Daarnaast realiseert u ook een mooie belastingbesparing, want door een generatie over te slaan beperkt u de erfbelasting die op termijn betaald moet worden.

Heeft u al gedacht aan de financiële toekomst van uw kleinkinderen? Kom gerust eens langs. Uw relatiebeheerder staat steeds aan uw zijde om uw plannen in alle vertrouwen te bespreken.

De estate planners en fiscalisten van Delen Private Bank staan u bovendien bij met raad en daad. Zij bieden u juridisch en fiscaal advies om het vermogen van uw familie en uw vennootschap verder te versterken.

Update oktober 2024: de nieuwe Vlaamse regering overweegt om de verdachte periode van niet-geregistreerde schenkingen vanaf 1 januari 2026 te verlengen van drie naar vijf jaar. Wij benadrukken dat dit decreet nog niet gestemd werd. Ons Estate Planning team volgt verdere ontwikkelingen nauwgezet op en houdt u op de hoogte.