Trumps tarievenoorlog

Invoertarieven: hoe werkt het?

Invoertarieven worden meestal berekend als een percentage van de prijs die de importeur betaalt op geïmporteerde goederen. De taks wordt aan de belastingdienst betaald, maar de kosten kunnen in theorie worden verdeeld tussen de exporteur (die zijn prijzen verlaagt om concurrentieel te blijven), de importeur (die zijn verkoopprijs niet verhoogt) en de eindconsument. Meestal draait echter de eindconsument op voor de extra kosten, zo blijkt uit studies.

De Amerikaanse invoertarieven variëren naargelang het type goederen en het land van herkomst. Vrijhandelsakkoorden kunnen deze tarieven verlagen, zoals het USMCA-akkoord tussen Canada, de VS en Mexico uit juli 2020. Dat akkoord vergemakkelijkt de handel tussen de drie landen en garandeert correcte arbeidsomstandigheden.

Dreiging of onderhandelingstactiek?

Vooraleer we Trumps nieuwe heffingen onder de loep nemen, bekijken we eerst de aanvangssituatie: hoeveel bedragen de invoertarieven in de VS tot op vandaag? Het gemiddelde Amerikaanse tarief ligt ongeveer op 2% tegenover een gemiddelde van ruim 4% wereldwijd. Daar tegenover zijn de tarieven op Amerikaanse exportproducten gemiddeld hoger, ongeveer 6%.

Onder zijn slogan “America First” plant Trump onder andere investeringen en de maakindustrie te stimuleren. Via invoerrechten wil hij het handelstekort verkleinen en Amerikaanse banen beschermen.

Op 1 februari voegde de president de daad bij het woord en kondigde hij een extra 10% taks aan op Chinese producten en 25% invoerrechten op Mexicaanse en Canadese import. Intussen heeft hij de invoering van de heffingen op Mexico en Canada tot 1 april uitgesteld, maar kondigde hij wel een algemene extra heffing aan van 25% op staal- en aluminiumimport vanaf 12 maart. Een nieuwe dag, een nieuwe aankondiging  –onzekerheid troef dus.

Het is Trump echter niet alleen om economisch gewin te doen. Hij gebruikt de invoerrechten ook als drukkingsmiddel in andere dossiers, zoals het tegengaan van illegale immigratie en de handel in fentanyl, een krachtige opioïde. Niet zonder resultaat overigens: zowel de Mexicaanse president Sheinbaum als de Canadese premier Trudeau hebben al toegezegd de grenscontroles te verscherpen om migratie en drugshandel naar de VS in te perken.

De Europese Unie is voorlopig nog geen schietschijf voor Trumps invoerrechtenbeleid, maar voor hoe lang nog? Trump beschuldigt de EU ervan misbruik te maken van de VS: "Ze nemen noch onze auto’s noch onze landbouwproducten, ze nemen bijna niets, en wij nemen alles. Ik heb geen strakke planning, maar het komt er snel aan", wijst hij Europa met de vinger. De dreiging van invoerrechten zou Europese landen kunnen dwingen om o.a. meer Amerikaanse olie en gas te kopen. De Europese export naar de VS vertegenwoordigt 3,1% van het bbp van de eurozone. Een invoertarief van 10% zou het Europese bbp met 0,1% tot 0,2% per jaar kunnen doen dalen. Dat klinkt misschien niet verontrustend, maar een regio die op de rand van een recessie staat, kan een handelsoorlog missen als kiespijn.

De belangrijkste handelspartners van de VS

De handelsoorlog tussen de VS en China, die in 2018 begon, heeft het internationale handelslandschap grondig veranderd. Het handelsvolume (export en import) tussen de VS en Europa steeg licht, terwijl de handel met China aanzienlijk daalde, ten gunste van onder andere Mexico.

China bleef echter niet bij de pakken zitten. Toen het land zijn goederen niet meer zo vlot aan de VS kwijt kon, ging het op zoek naar andere afzetmarkten. China's export diversifieerde naar snelgroeiende opkomende markten en ontwikkelde landen. En ze leidde de handel naar de VS om via onder andere Mexico en Vietnam.

Momenteel komt 35% van de Amerikaanse import uit China, Mexico en Canada. Deze drie landen worden dan ook het hardst getroffen door Trumps tarieven.

Impact op China: minder erg dan gevreesd

Tijdens zijn campagne sprak Trump over tarieven op Chinese import tot 60%. Tot dusver lijkt hij iets minder drastisch te werk te gaan: hij kondigde ‘slechts’ een extra invoertarief van 10% aan, bovenop het bestaande gemiddelde tarief van 10% voor Chinese goederen.

De impact van de extra invoerrechten op de Chinese economie lijkt relatief beperkt. China heeft immers een sterke industriële strategie met concurrerende prijzen in grondstoffen, productie en technologie. Het land domineert de toeleveringsketen voor elektrische voertuigen, batterijen en hernieuwbare energie. Bovendien controleert China 60% van de wereldwijde productie van zeldzame aardmetalen en verwerkt het 90%, wat hen een quasi-monopolie geeft.

Op technologisch vlak investeert China sterk in innovatie om zijn positie te versterken en onafhankelijker te worden. Hoewel het Westen nog een voorsprong heeft op het gebied van AI en halfgeleiders, kan Amerikaans protectionisme China juist aansporen om zelf geavanceerde technologieën te ontwikkelen. Een voorbeeld is DeepSeek, een Chinese AI die net zo krachtig is als Amerikaanse modellen, maar minder energie verbruikt.

Impact op Mexico en Canada: hinder verwacht

Voor Mexico als Canada zijn de importtarieven wel degelijk slecht nieuws. Samen zijn beide landen goed voor meer dan 20% van de Amerikaanse import, en omgekeerd vertegenwoordigt de import ook meer dan 20% van het bbp van beide landen. Importtarieven van 25% zouden Mexico en Canada wel eens in een recessie kunnen storten.

Mexico heeft immers (net als o.a. Vietnam en India) geprofiteerd van de handelsoorlog tussen de VS en China. Hun export naar de VS is gestegen, mede doordat Chinese bedrijven hun goederen via Mexico exporteren. Bovendien is Mexico een concurrent voor de Amerikaanse industrie, aangezien de productiekosten er tien keer lager zijn. Veel autofabrikanten, waaronder Amerikaanse, hebben hun fabrieken in Mexico gevestigd en exporteren van daaruit naar de VS.

Canada heeft een vergelijkbaar prijsniveau als de VS, waardoor invoerrechten hun concurrentiepositie zouden schaden. Voor Canadese olie en gas verlaagt de president  het tarief tot 10%, omdat de VS er grote hoeveelheden van importeren.

25% tarieven op staal en aluminium

Voor o.a. de auto-, luchtvaart- en bouwsector importeren de Verenigde Staten bijna een kwart van hun staal en de helft van hun aluminiumverbruik uit onder meer Mexico, Canada, China en Europa. Volgens Trump is het een manier om “alle landen aan te pakken, zonder uitzondering of vrijstelling.” Tijdens zijn eerste ambtstermijn voerde hij al invoertarieven van 25% op staal en 10% op aluminium in. Veel van deze maatregelen werden onder president Biden versoepeld of vervangen door quota, maar die versoepelingen zouden nu volledig worden afgeschaft.

Onzekerheid weegt op economie en financiële markten

Net als in 2018, toen de handelsspanningen ook opliepen, zorgen de dreigingen van Trump voor volatiliteit op de financiële markten. Niet alleen de invoerrechten op zich, maar de niet-aflatende chaos op het toneel van de internationale handel houden analisten en economen in het ongewisse.

Die onzekerheid is meestal slecht voor de beurs, en toch reageerden de markten de afgelopen weken vrij rustig. Trumps dreigementen zijn immers niet nieuw, handel en protectionisme waren belangrijke campagnethema’s. De markt heeft er dus al een tijdje rekening mee gehouden, en zijn uitspraken worden nu vooral gezien als een breekijzer tijdens onderhandelingen.

De politieke en economische onzekerheid kan bovendien de wereldwijde groei afremmen. Bedrijven moeten immers beslissen over investeringen, inkoopstrategieën en de locatie van productiefaciliteiten in zeer onzekere omstandigheden. Vooral autofabrikanten houden hun adem in, zeker als ze een aanzienlijke omzet realiseren in de VS terwijl hun assemblagefabrieken daarbuiten liggen. Daarnaast kunnen we tegenreacties verwachten, bijvoorbeeld van China, die antitrustonderzoeken zou kunnen starten tegen Amerikaanse technologiebedrijven.

De tarievenkwestie laat zich ook op andere vlakken voelen. Hogere importtarieven worden zoals gezegd vaak door de eindconsument betaald, en dat doet de vrees voor inflatie aanwakkeren. Dat kan de Federal Reserve (Fed) ertoe dwingen om haar renteverlagingen te vertragen. Tegelijk  wordt de dollar sterker, wat Amerikaanse investeringen en export kan schaden, terwijl import uit het buitenland goedkoper wordt. Tiens, tiens  …  was een inperking van het handelstekort nu net niet de inzet van die importtarieven?

Conclusie

Zijn Trumps aankondigingen vooral een onderhandelingstactiek om toegevingen van handelspartners te verkrijgen? Welke tarieven zullen daadwerkelijk worden ingevoerd, voor welke landen en hoe lang? En hoe reageren de getroffen landen? Iedereen tast in het duister, en die onzekerheid alleen al is genoeg om de economie te vertragen. Is tariff echt het mooiste woord in het woordenboek, zoals Trump smalend beweert? De meeste economische spelers denken daar waarschijnlijk anders over. Het is wachten op meer duidelijkheid … naar alle waarschijnlijkheid in een volgende presidentiële tweet.