Filantropie is niet louter een kwestie van geld

Zijn engagement voor een betere wereld kreeg hij al van jongs af aan mee. Hij groeide als jonge knaap op in Afrika, waar hij het belang van rechtszekerheid en democratie leerde inzien om het potentieel van die regio gerealiseerd te zien.

In ons magazine Delen Inspired leest u een gesprek met Brieuc Van Damme over de toekomst van filantropie, duurzaamheid en smart money. Hieronder gaat hij nog wat dieper in op topics zoals polarisatie in de samenleving.

De maatschappij is de laatste jaren sterk veranderd door de coronacrisis, klimaatverandering en de energiecrisis als gevolg van de oorlog in Oekraïne. Vandaar dat u een nieuwe strategische visie aankondigde met een belangrijke focus op democratie in een context van de groeiende polarisering in de maatschappij. Hoe ziet u dat concreet?

Brieuc Van Damme: Zowel mijn ervaringen in de academische wereld als bij de overheid sterken mij in de overtuiging dat de beste oplossingen ontstaan door dialoog en kruisbestuiving. Door mensen samen te brengen en te laten nadenken over een bepaalde problematiek ontstaat er zoiets als collectieve intelligentie.

Maar vandaag zien we almaar groeiende polarisering. Die heeft tot gevolg dat er steeds minder mensen bereid zijn om buiten hun eigen ideologisch denkkader te treden en open te staan voor andere argumenten. Dit resulteert niet alleen in een ontrafeling van het sociaal weefsel, maar ook voor een impasse op beleidsniveau. Daarom lijkt het me belangrijk dat de KBS de bevordering van het publiek debat als een essentieel onderdeel van democratie in de schijnwerpers zet.

Om een concreet voorbeeld te geven. In 2024 gaan er voor het eerst een miljoen jonge Belgen naar de stembus. Als zij niet weten hoe ons politiek stelsel werkt en het gevoel hebben dat hun stem toch geen verschil maakt, vrees ik dat ze de volgende keer niet meer de tijd willen vrijmaken om naar het stemlokaal te wandelen en hun stem uit te brengen. Om hen beter te informeren, werken we samen met mediabedrijven, scholen en jeugdorganisaties.

Het informeren van de bevolking wordt des te moeilijker in tijden van sociale media, fake news en echo chambers (het fenomeen dat mensen zich enkel omringen met gelijkdenkenden en niet meer in aanraking komen met andere meningen). Hoe wilt u dat probleem aanpakken?

Brieuc Van Damme: We ondersteunen studies inzake mediagebruik om te leren hoe we mensen naar andere nieuwsbronnen kunnen leiden. Anderzijds investeren we ook in gedegen onderzoeksjournalistiek omdat een gezonde democratie nood heeft aan een vierde macht die als waakhond fungeert en niet vervalt in populisme. In vergelijking met andere landen hebben we gelukkig nog wel kwaliteitskranten, maar zij staan onder commerciële druk waardoor de nuance steeds vaker moet wijken voor sensationele headlines. Vandaar dat er een algemene mentaliteitsverandering nodig is. Wanneer wij ons als mediaconsumenten niet langer laten verleiden door clickbaits (‘aas’ om mensen te doen klikken op een titel, nvdr) zullen de media minder polariserende berichten online zetten. Iedereen draagt  hier een verantwoordelijkheid.

Uw professioneel parcours getuigt van gedrevenheid en ambitie, weliswaar met een grote dosis idealisme. Heeft u dat laatste van thuis meegekregen?

Brieuc Van Damme: Jazeker! Mijn vader wou eigenlijk missionaris worden, maar gelukkig heeft hij ontdekt dat het celibaat toch niet zijn roeping was en is hij met zijn gezin naar Afrika getrokken. Daar werd ik al op jonge leeftijd geconfronteerd met onrecht, corruptie en trauma’s die van generatie op generatie werden doorgegeven. Het klinkt misschien abstract maar zo leerde ik reeds als tiener het belang van rechtszekerheid in een democratie. In sommige Afrikaanse landen is er zoveel potentieel, maar het verleden blijft er de toekomst hypothekeren.

Waarom koos u als jonge idealist dan voor een economische opleiding?

Brieuc Van Damme: Toegegeven, als je iets op beleidsniveau wil betekenen, ligt een richting als rechten of politieke en sociale wetenschappen eerder in de lijn der verwachtingen, maar uiteindelijk koos ik voor economie omdat die studie voor mij het beste van twee werelden combineert. Het gaf me niet alleen de technische bagage om op basis van feiten en data problemen te analyseren, maar verruimde ook mijn blik op mens en samenleving dankzij vakken als sociologie, filosofie en antropologie.

Vertaalt dat breed interesseveld zich ook in uw boekenkast? Of is er één bepaald boek dat een belangrijke impact had op uw manier van denken?

Brieuc Van Damme: Ik probeer elke maand een boek te lezen. Zo las ik recent het boek De Kremlinfluisteraar, een soort van autobiografisch verhaal over een gedumpte spindoctor die een beklemmend portret van Poetin brengt. Het deed me beseffen dat men in Rusland op een heel andere manier kijkt naar macht en de verhouding tussen goed en kwaad. Een ander mooi voorbeeld is Infidel, het levensverhaal van Ayaan Hirsi Ali die Somalië ontvluchtte en met andere ogen naar onze Westerse maatschappij kijkt. Het was voor mij een echte eyeopener want als je de problematiek van politieke vluchtelingen of migranten wilt begrijpen, moet je verder kijken dan cijfers en je verdiepen in hun verhaal.

Tijdens mijn sabbatjaar kwam ik trouwens ook persoonlijk in contact met politieke vluchtelingen. In het kader van het Noorse spreidingsplan werden ze gedropt in het stadje waar ik met mijn vrouw woonde. Ze kregen de kans om een nieuw leven op te bouwen, maar dan wel op honderden kilometers boven de noordpoolcirkel waar het twee maanden per jaar donker blijft. Het contrast met hun thuisland in Afrika kon niet groter zijn. Om hun integratie te bevorderen, werden ze verplicht een taalcursus te volgen waardoor ik als enige Westerling met hen op de schoolbanken belandde. In het begin bekeken ze me als de vreemde eend in de bijt, maar naarmate het jaar vorderde, behandelden ze mij als één van hen. Ze vertelden me over de gruwel die ze hadden meegemaakt in hun land van herkomst, over de beproevingen tijdens hun vlucht naar het Westen en over de uitdagingen waarmee ze in hun nieuwe thuis werden geconfronteerd.

Als je zo’n schrijnende verhalen uit eerste hand hoort, begrijp je hoe moeilijk het voor hen is om een plaats te vinden in een maatschappij die vluchtelingen vaak met vooroordelen tegemoet treedt. Dit gezegd zijnde wil ik de problemen niet vergoelijken of de overlast in bepaalde Brusselse wijken niet minimaliseren, maar als we de polarisering een halt willen toeroepen is het nodig dat beide kanten naar elkaars verhaal luisteren. Want alleen op die manier kan er wederzijds begrip ontstaan.

Zin in nog een artikel? Ga naar het overzicht van Inspired volume 3